PostImageBlock
/endPostImageBlock

سيماى فاطمه(سلام الله عليها) در سخنانش

نويسنده : سيد محمدحسن محمدى (شهرستانى )

تير ماه 1384

فاطمه و اصول اعتقادى :

1-ايمان به خدا:

نخستين ارزش براى انسان خداشناسى و ايمان به خداى واحد است بدون ايمان به خدا، هيچ عملى از انسان پذيرفته نيست. ارزش عمل انسان به ميزان درجه ايمان او به خدا است. در اين اصل فاطمه به عنوان يك زن نمونه بود:

الف)درجه ايمان فاطمه در مقام خداشناسى:

فاطمه (سلام الله عليها) در حدى بود كه تمام خواستها و لذتها، درمقابل شناخت خدا نزد او ناچيز بود؛ نقل است روزى پيامبر اسلام از او پرسيد فاطمه: چه در خواست وحاجتى دارى؟ هم اكنون فرشته وحى جبرئيل در كنار من است از طرف خدا پيغام آورده است كه فاطمه(سلام الله عليها)! هر چه بخواهد پذيرفته است. فاطمه جواب داد:

قَالَت: يا اَبَتَا شَغَلَتنى عَن المَسئَلَة لّذَة خذمَته لا حَاجَةَ غَيرُ لقَاءِ رَبّى الكَريمُ فى دار السَّلام.

فرمود:لذتى كه از خدمت حق دارم، مرا از هر خواهشى باز داشته است حاجتى غير از اين ندارم كه پيوسته ناظرجمال زيباى او باشم ( رياحين الشريعه محلاتى ج 1 ص 105 )

ب) درجه اخلاص فاطمه (سلام الله عليها) در عبادت:

فاطمه (سلام الله عليها) با اينكه در عبادت از تمامى زنهاى عالم پيشى گرفته بود و برترى داشت، راجع به اخلاص در عبادت فرمود: قَالَت: مَنَ اَصعَدَ الَى اللَّه خَالصَ عبَادَته، اَهبَطَ اللَّه عَزَّوَجَلَّ الَيهُ اَفضَل مَصُلَحَته .

كسى كه عبادتهاى خالصانه خود را به سوى خدا فرستد، خداى بزرگ برترين مصلحت او را به سويش فرو خواهد فرستاد (تفسير امام حسن عسكرى ص 261)( صحيفه الزهرا ص 300)

ج) درجه اخلاص فاطمه (سلام الله عليها) در انفاق :

عربى تازه مسلمان در مسجدمدينه، از مردم كمك مالى مى خواست. در آن زمان وضع مالى مردم طورى نبود كه هر كس به آسانى ازعهده اى كمك مالى برآيد. پيامبر(صلى الله عليه و آله ) به اصحاب و ياران نگاهى كرد، سلمان منظور پيامبر (صلى الله عليه و آله ) رافهميد، براى رفع نيازمندى سائل از جا بلند شد، امّا هر جا رفت با دست خالى برگشت. در راه بازگشت به مسجد نظرش به خانه فاطمه (سلام الله عليها) افتاد، در را كوبيد؛ داستان عرب مستند را گزارش داد. فاطمه (سلام الله عليها)فرمود: خدا مى داند سه روز است كه غذا نداريم؛ امّا نيكى و نيكوكارى را كه به خانه من آمده رد نمى كنم.پيراهنى را به سلمان داد تا در مغازه شمعون يهودى گرو گذاشته مقدارى خرما و جو قرض گرفته به طرف خانه فاطمه (سلام الله عليها) آمد، عرض كرد: دختر رسول خدا: مقدارى از اين خوراك را براى فرزندان گرسنه ات بردار.قَالَت: يا سَلمَان هَذا شَيى اَمضَينَاهُ للّه عَزَوَجَلَّ لَسنَا نَاخذُ منهُ شَيئاً.

فرمود: اى سلمان اين كار را فقطبراى خداى بزرگ انجام دادم، هرگز از آن جاپيزى برنمى دارم (احقاق الحق نور اللَّه مرعشى ج 10 ص 321 ،بحار الانوار مجلسى ج 43 ص 73) .

2 - اصل نبوّت

3- امامت

4 - عدالت .

كه اين سه اصل از اصول مهمه اعتقادى است: فاطمه (سلام الله عليها)خود در اين سه اصل؛ ثمرة نبوّت، همسنگ امامت و قربانى راه عدالت است. پرداختن به اين سه اصل درسخنان فاطمه، خارج از ظرفيت چنين نوشته اى است خطبه فدكيه كه در منابع شيعه و اهل تسنن آمده است در آن خطبه تمامى اهداف و فلسفه نبوت و امامت و عدالت و احكام بيان گرديده است. در اينجافقط در يك سخن تاريخى فاطمه (سلام الله عليها) در موضوع امامت بسنده مى شود.

محمود بن لبيد روايت كرده است كه بعد از رحلت پيامبر (صلى الله عليه و آله ) فاطمه (سلام الله عليها) را در كنار قبر حمزه در احُدديدم كه، با حالت تأثر آور مشغول عزادارى است. آمدم از او دلجوى كنم ضمناً از دلايل امامت على (عليه السلام)از او سوال كردم، فرمود: عجبا روز غدير را فراموش كرده ايد؟! كلماتى ردّ و بدل شد، عرض كردم چرا على سكوت كرد و حقّ خود را نگرفت؟ فرمود: رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) فرمود: امام مانند كعبه است مردم بايداطراف آن بگردند نه اينكه كعبه به دور مردم بگردد .

ثم قالت: اما واللَّه لو تركوا الحّق على اهله و اتبعوا عترة نبيّه لما ختلف فى اللَّه اثنان.

اگر مردم حق را به اهلش واگذار مى كردند از اهل بيت پيامبرشان، اطاعت مى كردند، دو با هم اختلاف نمى كردند.

سخنان فاطمه (سلام الله عليها) در اين قضيه تاريخى شامل هر سه عنصر اساسى نبوت، امامت و عدالت است؛واگذار كردن حق به اهل آن، هم مفهوم عدالت و امامت و هم حفظ آثار و اهداف نبوّت است اگر ما راجع به اين سه اصل مهم، از فاطمه(سلام الله عليها) سخنان ديگرى هم در اختيار نداشتيم همين يك حديث از سخنان آن حضرت در بيان مقصود كافى بود حال اينكه تمامى اهداف و فلسفه نبوت و امامت ، عدالت ، احكام و غيره درآن خطبه فدكيه منعكس است.

(كشف الغّمه اربيلى ج 2 ص 110، الكوكب الدّرى حائرى ج 1ص 207 و احتجاج طبرسى ج 3 ص 132)(احقاق الحق ج21ص 26) بحار الانوار مجلسى ج78ص310)الامامة والتبصره من الحيرة ابن بابويه قمى ص 1) كفاية الأثر الخزاز القمى ص 199) الايضاح ابن شاذان الأزدي ص53)ا لمسترشدمحمد بن جرير الطبرى (الشيعى ص 147) (الصراط المستقيم ج2 على بن يونس العاملى ص123).

5- فاطمه (سلام الله عليها) و عالم پس از مرگ:

فاطمه (سلام الله عليها) هميشه به فكر عالم پس از مرگ به سر مى برد در هيچ حالى از عالم و قبر و قيامت غافل نبود كه در اينجا به بعضى از سخنان فاطمه (راجع به عالم پس از مرگ اشاره مى شود:

هنگامى فاطمه (سلام الله عليها) از خانه پدر به خانه على (عليه السلام) منتقل گرديده در شب زفاف اميرالمؤمنين (عليه السلام)فاطمه (سلام الله عليها) را نگران و ناراحت ديد، پرسيد: براى چه امرى ناراحت و نگرانى؟ قَالَت: تَفَكَّرُتُ فى احوَالى وَاَمُرىُ عنُدَ ذهَاب عُمرىُ وَ نُزُوُلى فى قَبرى.

فرمود: در احوال خود فكر كردم، به ياد پايان زندگى دنيا افتادم كه امروز از خانه پدر به خانه شما منتقل شدم، روزى از اينجا به سوى خانه قبر و قيامت خواهم رفت.(نهج الحياة محمد دشتى ص 21)

روزى پيامبر اكرم فاطمه (سلام الله عليها) را اندوهناك و ناراحت ديد پرسيد: حزن و اندوه تو براى چيست؟قَالَت: يَا اَبَةَ ذَكَرتُ المَحشَرَ و وُقوفَ النّاس عراَةً يَومَ القيامَة واسَوأتَاهُ يَومَئذ عنَ اللَّه عزَّوَجَلَ.

اى پدر روزمحشر و توقف مردم را در آن روز، در حالى كه برهنه اند به ياد آوردم واى از زشتيهاى آن روز در پيشگاه خداوند بزرگ. (تفسير فرات كوفى ص 455) (بحارالانوار مجلسى ج 43 ص 25).

هنگامى كه آيات عذاب (حجر/ 43 و 44) به رسول خدا(صلى الله عليه و آله ) نازل شد و رسول خدا به شدت گريه كرد ياران پيامبر نيز گريه كردند فاطمه (سلام الله عليها) از گريه پدر اطلاع يافت پرسيد: پدر جان چه جيز باعث گريه شما شده است؟ پيامبر آيات عذاب را كه بر او نازل گرديده بود، براى زهرا خواند فاطمه(سلام الله عليها) از خوف خداوندبه زمين افتاد

قَالَت: اَلوَيلّ ثُمَّ الويلُ لمَن دَخَلَ النّار.

فرمود: واى به حال كسى كه داخل آتش جهنّم شود.

(الدروع الواقيه ابن طاوس ص 276) (بحار الانوار مجلسى ج 8 ص 203

همان ج 44 ص 88

همان ج 54 ص 341)

(بيت الاحزان قمى ص 44)

(صحيفة الزهرا شيخ جواد قيومى ص282

فاطمه (سلام الله عليها) و عبادت :

بعد از ايمان، بالاترين مقام نزد خداوند عبوديت و بندگى است؛ عبادت فاطمه ( سلام الله عليها) در حدّى بود كه مشهور است: فاطمه ( سلام الله عليها) اين قدر در نماز ايستاد تا قدمهاى مبارك متورم گرديد: از حسن بصرى نقل است كه گفت : من كسى عابدتر از فاطمه( سلام الله عليها) نديدم.

( ما كان فى هذه الامة اعبد من فاطمة ، كانت تقوم حتى تورم قدماها)( مناقب آل ابى طالب ابن شهر آشوب ج 3ص119)

از امام حسن مجتبى (عليه السلام) نقل است كه فرمودند :

در شب جمعه اى مادرم را از سرشب تا صبح درركوع و سجود ديدم.

هنگام صبح شنيدم براى مردان مؤمن و زنان مؤمنه دعا مى كرد حتى نام آنها را هم به زبان مى آورد، ولى براى خودش دعا نمى كرد. سوال كردم مادر! چرا براى خود دعا نمى كنى چنان چه براى ديگران دعامى كنى؟ فَقَالَت: يا بُنَّى الجار ثمَّ الدّار.

فرمود: پسرم همسايه مقدم است.

(علل الشرايع ج 1 ص 216)

نمازها و دعاهاى فاطمه در كتب ادعيه مشهور است براى عبادت فاطمه همين قدر كافى است كه اين آيه: و تَتَجافى جُنُوبُهَمُ عَن المَضَاجع (سجده/ 16)

و آيه :الّذينَ يَذكُرُونَ اللَّه قيَاماً و فُعوداً (آل عمران/191) يكى از مصاديق اين دو آيه فاطمه (سلام الله عليها) است كه در عبادت فاطمه نازل شده است. ( امالى شيخ صدوق ص 471 رياحين الشريعه محلاتى ج 1 ص 180ونورالثقلين الحويزى ج 4ص229وهمان ج1 ص 424).

حقيت عبادت، اطاعت خداى تعالى است و قيام به امتثال اوامر و نواهى او است هر كس كه چنين باشد او عابد است كه از مصاديق بارز عبادت نماز است و نماز شب فاطمه در شب زفاف بيان گر شدت وابستگى فاطمه (سلام الله عليها) به نماز است.

آن شبى كه به خانه شوهر آمد به على عرض كرد: قَالَت: فَاَنُشَدَكَ اللَّه اَن قُمتَ الَى الصّلاة فَنَعبُدَ اللَّه هذه الَّليلةَ. پس تو را به خدا قسم مى دهم كه بيا تا به نماز بايستيم و در اين شب خدا را عبادت كنيم (نهج الحياة دشتى ص 21

فاطمه (سلام الله عليها) و الگوى حجاب :

فاطمه (سلام الله عليها) مهمترين ارزشى كه براى زن قائل بود و حفظ آن را در حد حال لازم و ضرورى مى دانست،حفظ حجاب بود كه اهميّت آن در رفتار و گفتارش هويدا وآشكار است،كه به مواردى از آن اشاره مى شود.

مردى نابيناى از فاطمه (سلام الله عليها) درخواست ملاقات با رسول خدا(صلى الله عليه و آله ) را نمود ولى در طول ملاقات، فاطمه (سلام الله عليها) در پرده حجاب پنهان بود، پس از بيرون رفتن مرد نابينا، پيامبر فرمود(صلى الله عليه و آله ): فاطمه جاپرا خود را از او پنهان داشتى در حالى كه او تو را نمى ديد؟ قَالَت: ان لَم يَكن يَّرانى فَانّى اَرَاه وَ هوَ يَشُمّ الّريح ، فرمود: اگر او مرا نمى ديد، من او را مى ديدم. در حالى كه مرد به استشمام بوى زنها حساس است.پيامبر فرمود: شهادت مى دهم تو پاره تن من هستى و پاره از وجود من (النوادر راوندى ص 61) دعائم الاسلام القاضى النعمان المغربى ج2 ص4)

پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) از ياران خود پرسيد: در چه حالى زن به خداى خود نزديك تر است؟ پيامبر (صلى الله عليه و آله )از اصحاب پاسخ مناسبى دريافت نكرد. خبر به فاطمه (سلام الله عليها) رسيدفرمودند: قَالَت اَدنى مَا تَكونُ من رَّبهَا اَن تَلزمَ قعُربَيتها.

نزديكترين حال زن به خدايش، در حالى است كه او در درون خانه خود باشد (نوادر راوندى ص29)( بحار ج 110 ص 250)

على (عليه السلام) و فاطمه (سلام الله عليها) از رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) تقاضا كردند، كه آن حضرت (صلى الله عليه و آله ) كارهاى خانه را ميان آنها تقسيم نمايند. پيامبر (صلى الله عليه و آله ) كارهاى داخل خانه را به عهده فاطمه (سلام الله عليها) و كارهاى بيرون از منزل را به عهده على (عليه السلام) قرار دادند. امام باقر فرمود: قَالَت فاطمة: فَلَا يَعلَمُ مَا دَاخَلَنى منَ السُروُر الّااللَّه باكفَائى رَسولُ اللَّه (صلى الله عليه و آله ) تَحَمُّل الّرقاب الرجَال.

فاطمه(سلام الله عليها) فرمود: هيچ كس جز خدا نمى داند كه از اين تقسيم چه قدر خوشحال شدم، از اينكه رسول خدا(صلى الله عليه و آله ) كارهاى بيرون از خانه را به عهده من قرار نداد و مرا ازسختى مراوده با مردان نجات داد. (قرب الاسناد حميرى حديث 170 ص 52 كتاب المؤمن ص 53،وسائل الشيعه ج 20 ص 172).

روزهاى آخر زندگى فاطمه (سلام الله عليها) بود به اسماء فرمود: من از كيفيّت برداشتن جنازه هاى اهل مدينه ناخوشنودم، زيرا جنازه روى تخته اى قرار دارد و روى جنازه پارچه اى را مى اندازند كه حجم بدن ميّت، اززير پارچه معلوم است. اسماء عرض كرد! ما وقتى در حبشه بوديم آنجا تابوتى را تهيه مى كردند كه حجم بدن ديده نمى شد. اسماء صورت آن را از جاپوب و برگ به فاطمه نشان داد، فَقَالَت: مَا اَحَسَنَ هذا وَ اَجَمله لا تَعرفُ به المَرئَةُ منَ الرَّجُل .

فرمود: اين تابوت جاپه نيكو و زيبا است، در اين تابوت زن از مرد شناخته نمى شود (كشف الغمه اربيلى ج 2 ص 126) (، سنن الكبرى ، بيهقى ج 4 ص 34).

فاطمه والگوى معاشرت :

آنجايي كه در زندگى اجتماعى براى هر انسانى ضرورى است، نحوه رفتارش با همنوعان او است. فاطمه(سلام الله عليها) در اين رابطه هم الگوى گفتارى و هم الگوى رفتارى دارد كه به موارد مختصرى از آن اشاره مى شود:

الف) گفتار جامع فاطمه (سلام الله عليها) راجع به معاشرت عمومى و خانوادگى:

قَالَت: خياركُم اَلينَكُم مَنَاكبَةًوَ اَكرمَهم لنسَائهم.

فرمود: بهترين شما كسى است كه در برخورد با مردم ملايم تر است. و ارزشمندترين مردم كسانى اند كه با همسرانشان مهربانتر و بخشنده تراند.(نهج الحياة محمدّدشتى ص 119، صحيفه الزهرا قيومي ص 288.)

ب ) گفتار جامع فاطمه، راجع به معاشرت دوستان و دشمنان:

از امام صادق نق است كه آن حضرت فرمود: قَالَت: بشر فى وَجه المؤمن يوجب لصاحبه الجنّةًوَ بشرفى وَجه المُعاند المُعادى يقى صَاحَبَه عَذابَ النّار.

پاداش خوشروى در برابر مؤمن بهشت و در برابردشمنان ستيزه جو، رهاى از آتش جهنم است (تفسير امام حسن عسكرى ص 281)( مستدرك وسائل الشيعه ج 10 ص 262،( بحار الانوار ص 401 ج 72) .

ج) الگوى رفتارى با زيردستان:

روزى رسول خدا(صلى الله عليه و آله ) وارد خانه فاطمه گرديد، ديد كارگر خانه استراحت كرده و فاطمه (سلام الله عليها) مشغول انجام كار است. رسول خدا علّت را سوال كرد فرمود: فاطمه (سلام الله عليها) جواب داد: قَالَت: يا رَسولَ اللَّه عَلَى يَوم و عَلَيها يَوم.

عرض كرد يا رسول اللَّه ما كار خانه را تقسيم كرده ايم: يك روز من كار مى كنم، روز ديگر او كارمى كند، اشك در چشمان رسول خدا حلقه زد، فرمود: خدا آگاه است كه رسالت را در كجا قرار دهد(احقاق الحق مرعشى ج 10 ص 277)

د) الگوى رفتارى با بزرگان:

از سويد بن غفله نقل شده كه روزگارى سختى بر على (عليه السلام) پيش آمد، شبى فاطمه (سلام الله عليها) به خانه پدرمشرف شد هنگامى دم در رسيد، در زد، از نحوه در زدنش پيامبر متوجه شده فرمود: احساس مى كنم حبيبم فاطمه در مى زند. به ام ايمن فرمود در را باز كن ام ايمن در را باز كرد فاطمه وارد شد، پيامبر فرمود:آمدنت غير منتظره بود، عادتا در چنين موقع نمى آمدى! فقالت: يا رَسولَ اللَّه مَا طَعَامُ الملائكة عندَ رَبَهّا؟

پيامبر فرمود: طعام آنها حمد و ثناى الهى است.

فَقَالَت :مَا طَعامُنَا؟ عرض كرد ما كه بشر هستيم خوراك ماچيست؟ (دعوات راوندى ص 47)( بحار الانوار ج 90 ص 272).

اولاً: برخورد فاطمه (سلام الله عليها) و رفتارش چنان مؤدبانه بود كه پيامبر از نحوه در زدن او متوجه شد كه اين گونه رفتار مؤدبانه از فاطمه است.

ثانياً: فاطمه با كنايه عرض كرد كه پيامبر خود بفهمند كه ما در خانه غذانداريم .

فاطمه و الگوى همسردارى :

اساس زندگى مشترك ،خانه دارى بر حس همكارى، تحمّل سختى ها و كمبودها و قدر دانى زن و شوهراز زحمات يكديگر استوار است نه براساس حق قانونى و شرعى فاطمه( سلام اللَّه عليها) خود بهترين الگوبراى زندگى مشترك خانه دارى است:

الف) كار در منزل:

از ام سلمه روايت شده كه على (عليه السلام) فرمود: روزى رسول خدا(صلى الله عليه و آله ) وارد خانه ما شداز اوضاع زندگى ما جويا گرديد: فاطمه جواب داد: قَالَت يا رَسولَ اللَّه مَجَلَت يَدى منَ الّرَحُى اَطحَنُ مَرَّة واَعجَنُ مَرَّة فرمود: اى رسول خدا دستهايم از آسياب كردن تاول زده گاهى گندم را آرد مى كنم و گاهى آرد راخمير مى كنم (احقاق الحق ج 10 ص 266( الذريه الطاهره النبويه ص 103)

ب) اظهار خوشنودى از همكارى شوهر:

فاطمه (سلام الله عليها) ضمن اينكه كارهاى سنگين خانه را در آن روزگارانجام مى داد؛ مانند آرد كردن، نان پختن، لباس شستن و بجاپه دارى كردن، از همكارى شوهرش با او اظهاررضايت مى كرد. روزى خدمت پدر مشرف شد تا از سختى زندگى خود به رسول خدا گزارش دهد: فَقَالت: قَد مَجَلَت يَدَاى منَ الّرَحى لَيلَتى جَميعاً اُدر الّرَحى حَتّى اَصبَحَ و اَبُوالحَسن يَحملُ حَسَنَا و حُسَيَناً.

عرض كرد: هر دو دستم از آسياب كردن تاول برداشته است ديشب تا صبح گندم آرد مى كردم (على (عليه السلام) هم بيكارنبود( از فرزندان خود حسن و حسين مراقبت مى كرد (بحار الانوار ج 43 ص 134)

ج) ساختن با كمبودهاى زندگى:

روزى على (عليه السلام) وارد منزل شد فرمود: فاطمه! آيا غذائى دارى؟ فاطمه(سلام الله عليها) پس از سكوت اندك فرمود: دو روز است در منزل غذاى كافى نداريم آنجاپه بود بر شما و فرزندانم حسن و حسين دادم و خود از غذا استفاده نكرده ام. على (عليه السلام) فرمود: جاپرا به من خبر ندادى تا غذا تهيه كنم؟ قَالَت: يا اَبا الحَسَن انّى لاستَحيى من الهى اَن اكلف نَفسَكَ ما لاتَقدرُ عَلَيه.

فرمود: يا على (عليه السلام)از پروردگارم حيأ مى كنم كه چيزى را از تو بخواهم كه نتوانى فراهم نمائى .(بحار الانوار مجلسى ج 37 ص103).

د) احترام به عملكرد شوهر:

على (عليه السلام) باغى را به دوازده هزار در هم فروخت پول آن را به فقراء مدينه تقسيم كرد خود دست خالى به خانه آمد فاطمه (سلام الله عليها) از قضيه با خبر بود، به على (عليه السلام) عرض كرد:

يا على! سهم غذاى ما امروز جاپه شد؟ (كنايه از اينكه ما سهمى نداشتيم( على براى تهيه غذا برگشت پيامبر (صلى الله عليه و آله ) وارد شد فرمود: خدا مى فرمايد: دست على را باز نگهدار. فاطمه (سلام الله عليها) از اين سوال خوداظهار ناراحتى مى كرد، قَالَت :

فَانّى اَستَغفرُاللَّه وَ لا اَعود اَبَداً .

از اين سوالى كه كردم از خدا آمرزش مى طلبم ديگر اين كار را تكرار نخواهم كرد (امالى صدوق مجلس 71 ص 470 ترجمه و تلخيص

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: